Soruşturma Dosyasını inceleme, şüphelinin dosyaları alması

23.12.2019

Soruşturma evresinde müdafiin dosya içeriğini inceleme ve dosyadaki belgelerden örnek alma hakkı açıkça düzenlenmiş; buna karşın
şüpheliyle ilgili olarak bu konuda açık bir düzenlemeye yer verilmemiştir. (CMK. m. 153/1)

Ancak müdafiin dosya içeriğini incelemesi veya belgelerden örnek alması, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecekse, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine, sulh ceza hâkiminin kararıyla bu hakkı kısıtlanabilir (CKM. m. 153)19.

Öte yandan müdafiin, yakalanan kişinin veya şüphelinin ifadesini içeren tutanaklar ile bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır bulunmaya yetkili oldukları diğer adlî işlemlere ilişkin tutanakları inceleme ve bunlardan örnek alma hakkı hiçbir biçimde kısıtlanamaz (153/3).

Belirtmek gerekir ki soruşturma dosyasını inceleme hakkı, savunma hakkının vazgeçilmez bir unsurudur. Zira şüphelinin ve müdafiinin etkin bir savunma yapabilmeleri, ancak şüpheli aleyhindeki suçlamaları, dosya içeriğini ve dosyada yer alan delilleri bilmeleri ile mümkün olabilir.


CMK m. 153’te, dosyayı inceleme hakkı, şüphelinin tutuklu olmasından bağımsız olarak tanınmıştır. Buna göre, söz konusu hak, şüphelinin tutuklu olup olmadığına bakılmaksızın kullanılabilecektir.

Ancak, şüphelinin tutuklu olduğu hallerde, dosya içeriğinin erkenden ve kapsamlı bir biçimde öğrenilmesi savunma bakımından kritik bir önem taşımaktadır.Bu nedenle, tutukluluk durumunda dosyayı inceleme hakkı, soruşturmanın tehlikeye düşmesini önleme amacından daha önceliklidir.

Nitekim AİHM de kararlarında etkili bir soruşturma ve kovuşturma ile savunma hakkı arasındaki çıkar çatışmasını, savunma hakkı lehine çözmektedir.

CMK Madde 153

(Değişik: 2/12/2014-6572/44 md.)

(1) Müdafi, soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir.

(2) Müdafiin dosya içeriğini inceleme veya belgelerden örnek alma yetkisi, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecek ise Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim kararıyla kısıtlanabilir. Bu karar ancak aşağıda sayılan suçlara ilişkin yürütülen soruşturmalarda verilebilir:

a) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;

1.Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),

2.Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),

3.Çocukların cinsel istismarı (madde 103),

4.Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),

5.Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (madde 220),

6.Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),

7.Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315, 316),

8.Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 326, 327, 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337).

b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.

c) 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 160 ıncı maddesinde tanımlanan zimmet suçu.

d) 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan suçlar.

(3) Yakalanan kişinin veya şüphelinin ifadesini içeren tutanak ile bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır bulunmaya yetkili oldukları diğer adli işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında, ikinci fıkra hükmü uygulanmaz.

(4) Müdafi, iddianamenin mahkeme tarafından kabul edildiği tarihten itibaren dosya içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilir.

(5) Bu maddenin içerdiği haklardan suçtan zarar görenin vekili de yararlanır

İfade Verme/Alma Tutanağı ve Sorgu Tutanağı

İfade verme işlemi nerede yapılmış olursa olsun (emniyet-polis, jandarma veya savcılık) ifade işlemi tutanağa bağlanmalıdır. Tutanak ifadeyi alan, ifadeyi yazan ve ifadesi alınan tarafından imzalanmalıdır. Tutanağın bir sureti mutlaka ifadesi alınan kişiye verilmelidir. Sorgu işlemi açısından da aynı durum geçerlidir, sorgu tutanağının bir sureti hakim tarafından sorgusu yapılan kişiye verilmelidir.

İfade ve sorgu işlemlerinin kaydında, teknik imkânlardan yararlanılabilir. Örneğin, şüpheli veya sanığın beyanı alınırken SEGBİS kaydı kullanılabilir. Ancak, bu kayıtların dökümü daha sonra bir tutanağa yapılmalıdır.

İfade veya sorgu tutanağında asgari şu hususlar yer almalıdır (CMK m.147):

  1. İfade alma veya sorguya çekme işleminin yapıldığı yer ve tarih,
  2. İfade alma veya sorguya çekme sırasında hazır bulunan kişilerin isim ve sıfatları ile ifade veren veya sorguya çekilen kişinin açık kimliği,
  3. İfade almanın veya sorgunun yapılmasında yukarıdaki işlemlerin yerine getirilip getirilmediği, bu işlemler yerine getirilmemiş ise nedenleri,
  4. Tutanak içeriğinin ifade veren veya sorguya çekilen ile hazır olan müdafi (avukat) tarafından okunduğu ve imzalarının alındığı,
  5. İmzadan çekinme hâlinde bunun nedenleri.

You cannot copy content of this page