Örgüt Kurma, Yönetme ve Örgüt Üyeliği Suçu Nedir?

06.11.2021

Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu (TCK m.220); en az üç kişinin, suç işlemeye elverişli araç ve gerece sahip olarak, hiyerarşik bir ilişki ve iş bölümü içerisinde amaç suçları işlemek için süreklilik arz edecek şekilde bir araya gelmesiyle meydana gelir.

Örgüt yöneticiliği suçu; hiyerarşik yapılanmada üst pozisyonda yer alıp örgütsel faaliyetin tamamının veya bir kısmının koordine edilmesi veya yönetilmesidir.

Örgüt üyeliği suçu; Örgüt üyesi, örgüt amacını benimseyen, örgütün hiyerarşik yapısına dahil olan ve bu suretle verilecek görevleri yerine getirmeye hazır olmak üzere kendi iradesini örgüt iradesine terk eden kişidir. Örgüt üyeliği, örgüte katılmayı, bağlanmayı, örgüte hakim olan hiyerarşik gücün emrine girmeyi ifade etmektedir. Örgüt üyesi örgütle organik bağ kurup faaliyetlerine katılmalıdır. Organik bağ, canlı, geçişken, etkin, faili emir ve talimat almaya açık tutan ve hiyerarşik konumunu tespit eden bağ olup, üyeliğin en önemli unsurudur. Örgüte yardımda veya örgüt adına suç işlemede de, örgüt yöneticileri veya diğer mensuplarının emir ya da talimatları vardır. Ancak örgüt üyeliğini belirlemede ayırt edici fark, örgüt üyesinin örgüt hiyerarşisi dahilinde verilen her türlü emir ve talimatı sorgulamaksızın tamamen teslimiyet duygusuyla yerine getirmeye hazır olması ve öylece ifa etmesidir (Y16CD-K.2017/4786).

Örgüt adına suç işleme suçu; örgütün hiyerarşisi içinde yer almamakla birlikte, yani üye olmamakla birlikte örgüte duyulan sempati nedeniyle veya bir yarar sağlamak amacıyla suç işlenmesidir. Bu suçun oluşabilmesi için, fail ile örgüt arasında organik bağ olmadığı halde, suçun işlenmesinin örgüt tarafından istenmesi ya da örgütün bilgisi dahilinde gerçekleştirilmiş olması gerekir. Örgüt adına işlenen suç karşılıksız olabileceği gibi bir menfaat karşılığında da işlenmiş olabilir.

Örgüte bilerek ve isteyerek yardım etme suçu; örgütün dışında olan bir kimsenin özgür iradesiyle örgüte yer sağlama, yiyecek ve giyecek sağlama, silah temin etme vb. gibi davranışlarla örgütsel faaliyete veya örgütün işlediği suça yardım etmesiyle oluşur.

TCK m.220’de düzenlenen “Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma” suçunu, TCK m.314’te yer alan “Silahlı Örgüt Kuruculuğu, Yöneticiliği veya Üyeliği” suçu ile karıştırmamak gerekir. TCK m.314’te düzenlenen silahlı örgüt suçu, siyasi bir amacı olan ve sadece silahlı olan örgütün kurucu, yönetici veya üyesi olmayı cezalandırmaktadır. Halbuki, TCK md.220’de yer alan suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçunda, örgütün siyasi bir hedefi yoktur. Bu örgüt, tamamen çıkar sağlamak amacıyla kurulmuştur. Ayrıca, TCK m.220 kapsamında yer alan örgüt silahlı olabileceği gibi silahsız da olabilir.

Türkiye ceza mevzuatında halihazırda üç çeşit örgütlü suç düzenlemesi mevcuttur:

  • Genel (adi) suç örgütü (5237 sayılı TCK m.220),
  • Silahsız terör örgütü (3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu (TMK) m.1-m.7/1.)
  • Silahlı terör örgütü (5237 sayılı TCK’nın m.314, TMK m.7/1).

Örgüte Yardım Etme Suçu ve Cezası (TCK 220/7 – TCK 314/3)

Örgüte yardım etme suçu, bir kimsenin örgütün hiyerarşisine dahil olmamakla birlikte örgütsel faaliyetin veya bir suçun işlenmesine bilerek ve isteyerek yardım etmesidir. Konumlarının doğal sonucu olarak örgüt üyesi veya yöneticisinin fiilleri ne olursa olsun örgüte yardım etmek olarak nitelenemez. Örgüte bilerek ve isteyerek yardım etme suçu; örgütün dışında olan kişinin, devamlılık arz etmeyecek bir şekilde, geçici bir fiil ile örgütsel faaliyetin veya suçun gerçekleşmesine yardım etmesiyle oluşur.

Örgüte yardım etme suçu serbest hareketli bir suç olup şu fillerle işlenebilir:

  • Örgüte yiyecek ve içecek verme,
  • Yer sağlama,
  • Örgütün suç işleyeceği bölgeyi tanıtma,
  • Suçun işlenmesinden sonra suç eşyasını taşıma veya saklama,
  • Örgüte silah temin etme,
  • Suçun işlenmesini kolaylaştıran başka araçlar temin etme,
  • Ekonomik yardımda bulunma,
  • Örgütün ihtiyacı olan belge ve bilgileri temin etme.

TCK 220’deki adi suç örgütüne yardım etme suçunun cezası şu şekilde belirlenir:

  • Örgüt içindeki hiyerarşik yapıya dahil olmamakla birlikte, örgüte bilerek ve isteyerek yardım eden kişi, örgüt üyesi olarak cezalandırılır (TCK 220/7). Yani, örgüte yardım eden kişinin cezası 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak, örgüte yardım etme suçu nedeniyle örgüt üyeliğinden dolayı verilecek ceza, yapılan yardımın niteliğine göre üçte birine kadar indirilebilir (TCK 220/7).
  • Örgütün silahlı olması halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza dörtte birinden yarısına kadar artırılır (TCK m.220/3).
  • Örgüte yardım eden kişinin “yardım etme” fiili başlı başına ayrı bir suç teşkil ediyorsa, bu suçtan dolayı da ayrıca cezalandırılır (TCK m.220/4).

TCK 314’teki silahlı örgüte yardım etme suçunun cezası şu şekilde belirlenir:

  • Örgütü yardım eden kişi, silahlı örgüt üyesi gibi 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK 314/3 atfıyla TCK 220/7).
  • Örgüte yardım etme suçu nedeniyle örgüt üyeliğinden dolayı verilecek ceza, yapılan yardımın niteliğine göre üçte birine kadar indirilebilir (TCK 314/3 atfıyla TCK 220/7).
  • Yukrıdaki şekilde indirim yapıldıktan sonra, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunun 5. maddesi gereğince 1/2 oranında artırım yapılarak sonuç ceza belirlenir. Bu madde hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.

Örgüte silah sağlama, örgüte yardım etme suçunun vehamet arz eden bir şekli olduğundan TCK m.315’te bağımsız bir suç şekilden düzenlenmiştir.

Silahlı Örgüt Üyesi Olmamakla Birlikte Örgüt Adına Suç İşleme Suçu ve Cezası (TCK 220/7 – TCK 314/3)

Silahlı örgüt adına suç işleme suçu, örgütün hiyerarşisine dahil olmayan, yani örgüt üyesi olmayan kişiler tarafından işlenebilir. Örgüt üyesi zaten örgüt üyeliği ve işlediği suçlar nedeniyle ayrı ayrı cezalandırılacaktır. Örgüt adına suç işleyen kişi örgütün doğrudan emir-talimatı altında değildir. Ancak, örgütün suçun işlenmesini istediğini bilmektedir. Örneğin, silahlı suç örgütü yöneticisinin “Beyoğlu ilçesinde bulunan x esnaftan haraç alan ömür boyu dostumdur” sözünü duyup, örgüt üyesi olmadığı halde o esnaftan zorla para alan kişi örgüt adına suç işlemektedir.

TCK m.314’deki silahlı örgüt adına suç işleme suçunun unsurlarının oluşabilmesi için; örgütün eylem çağrısının muhatabı belirsiz bir topluluğa değil, doğrudan doğruya fiili icra edecek kişiye yöneltilmiş olması gerekir. Örgüt adına suç işlemekten söz edilebilmesi için suçun örgütün bilgisi ve istemi dahilinde işlenmesi gerektiği açıklanmıştır (YCGK-K.2008/44). Örneğin, “herkes 1 Mayıs’a katılmalıdır” şeklindeki örgüt açıklamasından sonra 1 Mayıs gösterisine katılan kişiler, TCK m.314’teki silahlı örgüt adına suç işleme suçu nedeniyle cezalandırılamaz. Çünkü, 1 Mayıs herkesin katılabileceği legal bir etkinlik olup örgütün açıklamasının muhatabını tespit etmek mümkün değildir.

Özellikle belirtelim ki; örgüt adına suç işleme suçu ancak silahlı örgütler adına suç işlenmesi halinde mümkündür. Örgüt silahlı değilse, örgüt adına suç işleme suçunun hükümleri uygulanamaz. Silahsız bir örgüt adına suç işlenmesi halinde, örgütün adının kullanılması işlenen suçun unsuru değilse, fail, TCK m.220 hükümleri gereği değil, sadece işlediği suç nedeniyle cezalandırılacaktır.

TCK’nın 220/6. maddede düzenlenen suçta örgüt üyese olmamakla birlikte örgüt adına suç işleyen kişinin örgüt üyesi gibi cezalandırılabilmesi için Yargıtay’ın kriterleri şu şekildedir (Y16CD-K.2019/5928):

  • Öncelikle bir örgütün bulunduğu tespit edilmelidir.
  • Kişinin örgüt üyesi olmadığı belirlendikten sonra örgütün talimatı ve bilgisi dahilinde suç teşkil eden bir eylemi gerçekleştirmelidir.
  • Örgütün genel çağrısı, örgüte ait yayın organlarının yayınları ve çağrıları ile somutlaşmış olduğunda, bu çağrının belirli bir kişiye yapılmış olmasına gerek bulunmamaktadır.

TCK 220’deki adi suç örgütü adına suç işleme suçunun cezası şu şekilde belirlenir:

  • Örgüte üye olmamakla birlikte adi suçu örgütü adına suç işleyen kişi, ayrıca örgüte üye olmak suçundan da cezalandırılır (TCK 220/6). Yani, adi silahlı örgüt adına suç işlemenin cezası, örgüt üyeliğinde olduğu gibi 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Ancak, silahlı adi suç örgütü adına suç işleyen kişinin cezası, dörtte birinden yarısına kadar artırılır (TCK m.220/3). Arttırılan bu sonuç ceza da takdiren yarısına kadar indirilebilir (TCK 220/6).
  • Örgüte adına suç işleyen kişi, işlediği suçtan dolayı da ayrıca cezalandırılır (TCK m.220/4).

TCK 314’teki silahlı örgüt adına suç işleme suçunun cezası şu şekilde belirlenir:

  • Örgütü adına suç işleyen kişi, silahlı örgüt üyesi gibi 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (TCK 314/3 atfıyla TCK 220/6).
  • Silahlı örgüt adına suç işleme suçu nedeniyle verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir (TCK 314/3 atfıyla TCK 220/6).
  • Yukarıdaki şekilde indirim yapıldıktan sonra, 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunun 5. maddesi gereğince 1/2 oranında arttırım yapılarak sonuç ceza belirlenir. Bu madde hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.

Örgüt Kurma, Yöneticiliği, Üyeliği Suçunda Şikayet Süresi ve Zamanaşımı

TCK md. 220’de düzenlenen suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçu, şikayete tabi suçlar arasında yer almadığından savcılık tarafından resen soruşturulur, bu suçlara dair herhangi bir şikayet süresi yoktur. Kamu davasına şikayetçi olarak müdahill olan herhangi bir kimse varsa bile şikayetten vazgeçme ceza davasının düşmesi sonucunu doğurmaz. Suç, dava zamanaşımı süresine riayet edilmek kaydıyla her zaman soruşturulabilir.

Dava zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçtiği halde dava açılmamış veya dava açılmasına rağmen kanuni süre içinde sonuçlandırılmamış ise ceza davasının düşmesi sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumudur. TCK md. 220’de düzenlenen örgüt kurma veya yönetme suçlarında dava zamanaşımı süresi 15 yıl, örgüt üyeliği suçu nedeniyle dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.

You cannot copy content of this page